ET-TABAKÂT NASIL BİR KİTAPTIR?
Et Tabakât, kendi alanı ile alakalı eserler içerisinde bize kadar ulaşan en eski kitaptır.
İslam kültür tarihinde tabakât kitaplarının ilki ve zamanımıza intikal eden çalışmaların en eskisi olan Kitâbü’t-Tabakâti’l-kebîr, kendi sahasında yazılan eserler mikyasında kapsamı ve özgünlüğü ile öne çıkan bir eserdir. Bu eser, temel olarak siyer-megâzî ve tabakât ana bölümlerinden meydana gelmektedir. Kitabın ilk iki cildi, siyer- meğâzî bölümünden mezun oluşmaktadır. Bu ilk bölüm, İbn İshâk’ın İbn Hişâm yoluyla günümüze ulaşan es-Siretü’n-Nebeviyye ve Vâkıdî’nin Kitâbü’l-Meğâzî’sinden sonra, Hz.Peygamberin (sas) hayatı ve şahsiyeti üzerine kaleme alınmış mevcut eserlerin üçüncüsü sayılsa bile, tabakât kitaplarının ilki olduğu muhakkaktır.
İbn Sa’d, her ne kadar hocası Vâkıdî’nin”Kitâbü’t-Tabakât” adını taşıyan bir eserinden bahsediliyor ve ondan sık sık nakiller yapıyorsa da, bu eser günümüze ulaşmadığından şimdilik rical ilmine dair ilk eser olma özelliği kendi Tabakât ‘ındadır. Bu özellikte haklı olarak kitabın değerini ziyadeleştirmektedir.
et-Tabakât, kendinden sonra gelen birçok müellifin eserine hem öncülük, hem örneklik, hem de kaynaklık yapmış bir çalışmadır.
Bu kıymetli kitap, yazıldığı günden itibaren siyer ve hadis başta olmak üzere İslâmî ilimler alanında çalışan ve eserler veren birçok İslâm âlimini hem usul, hem de muhteva açısından etkilemiş, ulema arasında İbnSa’d ve eseri üzerinde genel bir hüsn-ü kabul oluşmuştur. Eğer İbn Sa’d’ın bu her türlü takdire şayan olan gayretinin bir neticesi olan et-Tabakât’ı olmasaydı, İslâm tarihinin farklı yönlerini ele alan sonraki dönem müelliflerinin eserleri birçok tarihi malumatı bizlere ulaştırma imkanı bulamazdı. Nitekim büyük İslam tarihçilerinden ve İbn Sa’d’ın en önemli talebelerinden Belâzürî, fütuhat kitaplarının öncüsü kabul edilen Fütûhu’l-büldân ile ensâb kitaplarının en mühimlerinden biri olan Ensâbü’l-eşrâf’ı telifi esnasında onun eserinden çok faydalanmıştır. İşte İbn Sa’d’ın, 11ciltlik bu muhteşem eserinde, önce Hz. Peygamber’i (sas) en önemli özellik ve vasıfları ile anlatmaya başlayarak işlediği konuları şu şekilde aktarır:
Birinci cildinde, beşerin atası Hz. Âdem’den (as)başlayarak, Hz. Peygamber’in (sas) nesebi, doğumu, çocukluk ve gençlik yılları, evlilik ve nübüvvet öncesi hayatını, Onun kutlu sireti ile alakalı olan Arap kabileleri ve o devrin sosyal, kültürel, ticari ve ilmi hayatı adeta bir fotoğraf gibi gözler önüne serer.
İkinci ciltte, Efendimiz’in (sas) gazve ve seriyyelerini detaylı bir şekilde anlatır. Özellikle Medine hayatını, hastalanışını, vefatını, ardından söylenenleri ve arkasında bıraktığı neslin en temel özelliklerini farklı tespit ve rivayetlerle takdim eder.
Üçüncü ciltten itibaren en hayırlı ilk nesil olan sahabe nesli anlatılır. Bedir’e katılanlarla başlayan anlatım, altıncı cilde kadar devam eder. Buraya kadar et Tabakat bize, beş ana tabakaya ayırdığı ashâbdan 1412 sahâbînin biyografisini aktarır.
Yedinci ciltten itibaren ikinci hayırlı nesil olan Tabiîn nesline geçer. Sözü, Peygamber şehri olan Medineli Tabiîler’den başlatır ve bu ciltte, 890 şahsın biyografisini anlatır.
Sekizinci cilt, Resûlulah’ın (sas) vefatının ardından siyer coğrafyasının çeşitli bölgelerine (Mekke, Taif, Yemen, Yemame, Bahren ve Küfe yerleşen sahabîler ve bu sahabîlerden rivayette bulunan 1350 şahsın biyografisine yer verir.
Dokuzuncu ciltte ise, yine Siyer coğrafyasının özellikle Arap Yarımadası dışında bulunan merkezlerine yerleşen Sahabe ve bu Sahâbe’den rivayette bulunan fakih, kurra, muhaddis olan tabiîn ve tebeu’t-tâbiîn anlatılmaktadır. Bu ciltte 1272 biyografi yer almaktadır.
Onuncu ve son ciltte ise hanımlar vardır. “Kureyşli Muhacir Müslüman Hanımlar, Ensâr’dan Biat Eden Hanımlar, İsimleri Bilinmeyen Arap Hanımlar ve Diğerleri” başlığı altında ilk bölümlerde Muhacir hanımlarını, arkasından Hz. Peygamber’in kızlarını, halalarını, amca kızlarını ve diğerlerini anlatır. Ensar’ın hanımlarını ise Evs ve Hazrec kabileleri ve bunların alt kollan çerçevesinde takdim eder. Bu ciltte 1902biyografi yer almaktadır.
Onbirinci ciltte ise geniş bir dizine yer verilmiştir.
Çeviri Heyeti
Prof. Dr. Abdurrahman ELMALI, Prof. Dr. Ali BAKKAL, Prof.Dr. Hikmet AKDEMİR, Prof Dr. Musa Kazım YILMAZ, Prof Dr. Mustafa EKİNCİ, Prof.Dr. Yusuf Ziya KESKİN, Doç. Dr. Mehmet AKBAŞ, Yrd. Doç. Dr. Abdullah YILDIZ ,Yrd. Doç. Dr. Ahmet ASLAN, Yrd. Doç. Dr. Ayhan ERDOĞAN, Yrd. Doç. Dr. Mahmut POLAT, Yrd. Doç. Dr. Mehmet DİLEK , Yrd. Doç. Dr. Mehmet Vehbi ŞAHİN ALP, Yrd.Doç. Dr. Veysel KASAR, Yrd. Doç Dr. Yasin KAHYAOĞLU