2021 yılında Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ndeki (IKBY) sosyal, siyasi, askerî, ekonomik konjonktürü şekillendiren önemli gelişmeler yaşanmıştır. Temel olarak, Erbil-Bağdat ilişkilerinde yaşanan gelişmeler, Uluslararası Koalisyon ile birlikte IŞİD'e karşı mücadele, Irak Parlamento seçimleri ve hükûmet kurma girişimleri, KDP (Kürdistan Demokratik Partisi)-KYB (Kürdistan Yurtseverler Birliği) dengesinin değişmesi, KYB'nin parti içi sorunları, IKBY'den yapılan dış göç ve IKBY'de protestolar öne çıkan gelişmeler olarak ifade edilebilir. Bu gelişmelerin bir kısmı IKBY iç siyasetine ilişkinken, bir kısmı Irak’ın ulusal meselelerine ve bölgesel/uluslararası düzeyde yaşanan olaylara ilişkindir. Bu çerçevede çalışmada Irak Parlamento seçimleri, KYB’de parti içi mücadele, İran-ABD rekabetinin IKBY’ye yansımaları, IKBY-PKK çatışması, Erbil-Bağdat ilişkileri ve IKBY’nin toplumsal dinamikleri çerçevesinde 2021 yılının tahlili yapılmış ve bu değişkenler ışığında IKBY’nin güncel siyasi, askerî, toplumsal ve ekonomik durumu incelenmiştir. Ayrıca buradan hareketle IKBY’ye ilişkin önümüzdeki süreçte yaşanabilecek gelişmelere dair bir projeksiyon da sunulmaya çalışılmıştır.
2021 yılı Irak siyaseti için erken genel seçimlerin gerçekleştirildiği yıl olması itibarıyla pek çok açıdan önemli dinamikleri içerisinde barındıran bir yıl olmuştur. Seçimlerin önemli aktörlerinden olan Kürt siyasi partilerin seçimlerde gösterdiği performans da bu süreç içerisinde hem Irak siyasetini hem de IKBY’nin kendi iç siyasetini yeniden şekillendirebilecek niteliktedir. Özellikle KDP’nin göstermiş olduğu seçim başarısı, öte yandan parti iç hesaplaşmaların gölgesinde bir yılı geride bırakan KYB’nin önceki seçimlere nazaran zayıf kalan bir tablo çizmiş olması, derin bir tarihî geçmişe sahip iki parti arasındaki rekabetin güç dengesinde değişimleri beraberinde getirebilecektir. Ayrıca Süleymaniye merkezli muhalif partilerden Yeni Nesil Hareketi’nin Irak genelinde dokuz milletvekili çıkararak ciddi bir başarıya ulaşması da Kürt siyasetinin muhalif kanadında yaşanan dönüşümü göstermiştir.
Irak’taki ABD ve İran gerginliği 2020’nin başından itibaren çatışmaya evrilmiş, 2021’de ise iki aktörün Irak üzerindeki güç mücadelesi büyük oranda devam etmiştir. ABD’nin Irak’taki askerî üslerinden çekilmesi ve Erbil’deki mevcut askerî üslerinde ağırlığını artırması Erbil’i de İran için hedefe koyan unsurlardan biri olmuştur. Bu kapsamda Erbil Havalimanı’ndaki ABD askerî varlığını hedef alan ve İran yanlısı milis gruplarca düzenlendiği ileri sürülen roketli saldırılar çatışmanın Irak’tan IKBY’ye taşındığı bir tabloyu beraberinde getirmiştir. Nitekim bu saldırılar bir kereye mahsus kalmamış, sene içerisinde tekrar tekrar görülmüştür. Güvenlik sorunları kapsamında değerlendirildiğinde, IKBY ile terör örgütü PKK arasında yaşanan çatışmalar da 2021 yılının önemli hadiseleri içerisinde yer almıştır. Duhok başta olmak üzere Irak’ın kuzeyindeki bazı bölgelerde PKK’lı teröristlerle karşı karşıya gelen Peşmerge güçleri, sene içerisinde terör örgütünün saldırıları nedeniyle kayıplar vermiştir. Bu yönüyle 2021’de iki taraf arasında yükselen gerginliğin geleceği 2022 için yakından izlenecek konuların başında gelecektir.
Öte yandan 2021, KYB içerisindeki dengelerde değişimlerin yaşandığı bir yıl olmuştur. Parti kongresi sonrası eş başkanlar olarak seçilen Bafel Talabani ile Lahur Şeyh Cengi arasındaki rekabet; Lahur Şeyh Cengi’nin partiden ihracıyla neticelenmiştir. Böylece parti içerisinde Celal Talabani’nin 2017’deki ölümünden bu yana farklı aktörlerin yer aldığı liderlik rekabeti bu somut bir gelişmeyle büyük ölçüde Bafel lehine sonuçlanmıştır. KYB siyasetindeki değişimin partinin diğer aktörlerle ilişkilerinde neleri değiştireceği ve partiden ihraç edilen Lahur Şeyh Cengi liderliğindeki kanadın IKBY siyasetine hangi adımlarla yeniden entegre olacağı hususu 2022 için önemli soru işaretlerinden birini oluşturmaktadır.
Yalnızca güvenlik ve siyaset bağlamında değil, toplumsal dinamiklerin gündemi belirlemesi bakımından da 2021 yılı IKBY için hareketli geçmiştir. Özellikle Süleymaniye, 2020’nin son ayında başlayan ve 2021’in ilk ayların devam eden memur maaşlarının ödenmemesi nedeniyle halkın protesto gösterilerine şahit olmuştur. Diğer yandan 2021’in son aylarındaysa bu kez üniversite öğrencileri yine Süleymaniye’de eğitim şartlarını protesto eden eylemler gerçekleştirmişlerdir. Her ne kadar Süleymaniye merkezli gerçekleşiyor olsa da eylemcilerin özellikle IKBY hükûmetini de hedef alması, IKBY’nin siyasi ve güvenlik alanlarındaki sorunlarının yanı sıra genç nüfusun başını çektiği hassas bir denge üzerinde konumlanan toplumsal yapıyla da karşı karşıya olduğunu söylemek mümkündür.
Yukarıda zikredilen tüm konu başlıkları IKBY’nin 2022’de karşılaşacağı meselelerin özünü içermesi bakımından önem taşımaktadır. Hükûmet kurma süreci, güvenlik sorunları, memur maaşlarına yansıyan ekonomik darboğazlar ve bunun bir getirisi olarak patlak veren toplumsal huzursuzluklar 2022 senesinde de IKBY gündemini belirleyecek başlıca konular olmaları nedeniyle daha detaylı inceleme yapılması yerinde olacaktır.